Tìm Hiểu Về Top Game Trên Linux Và Hướng Dẫn Chơi Hiệu Quả

Chơi game trên Linux không còn là một giấc mơ xa vời. Với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ và cộng đồng, Linux đang dần trở thành một nền tảng hấp dẫn cho các game thủ yêu thích sự tự do, ổn định và bảo mật. Nếu bạn từng nghĩ rằng Linux chỉ dành cho lập trình viên hay các chuyên gia hệ thống, bài viết này sẽ thay đổi hoàn toàn suy nghĩ đó. Hệ điều hành mã nguồn mở này không chỉ mạnh mẽ trong công việc mà còn sở hữu một hệ sinh thái game ngày càng phong phú, từ các tựa game bom tấn đến những sản phẩm độc lập đầy sáng tạo.

Tuy nhiên, hành trình chơi game trên Linux cũng có những thách thức riêng, đòi hỏi người dùng cần một chút kiên nhẫn và kiến thức để tối ưu hóa trải nghiệm. Bài viết này của Bùi Mạnh Đức sẽ là người bạn đồng hành, hướng dẫn bạn từ những bước đầu tiên, giới thiệu danh sách các tựa game hàng đầu, đánh giá trải nghiệm thực tế và cung cấp những mẹo hữu ích để bạn có thể tận hưởng những giờ phút giải trí mượt mà nhất trên nền tảng đầy tiềm năng này.

Giới thiệu về hệ điều hành Linux và chơi game

Linux là gì, với biểu tượng chú chim cánh cụt Tux quen thuộc, từ lâu đã nổi tiếng là một hệ điều hành mạnh mẽ và linh hoạt. Ban đầu, nó có vẻ xa lạ với cộng đồng game thủ, vốn đã quen thuộc với sự thống trị của Windows. Tuy nhiên, mọi thứ đã thay đổi đáng kể trong những năm gần đây. Sự ra đời của các công cụ hỗ trợ và nỗ lực từ các nhà phát triển lớn như Valve đã biến Linux trở thành một sân chơi thực thụ. Giờ đây, game thủ không chỉ tìm thấy sự ổn định và bảo mật, mà còn cả một kho game khổng lồ đang chờ được khám phá.

Điểm nổi bật nhất của Linux chính là triết lý mã nguồn mở. Điều này cho phép cộng đồng liên tục cải tiến, tối ưu và vá lỗi, tạo ra một hệ thống ngày càng hoàn thiện. Hơn nữa, Linux nổi tiếng với hiệu suất ổn định và khả năng quản lý tài nguyên hệ thống hiệu quả. Điều này có nghĩa là máy tính của bạn có thể dành nhiều sức mạnh hơn để xử lý game thay vì các tác vụ nền không cần thiết. Dù vẫn còn đó những thách thức về tính tương thích của một số tựa game, cơ hội trải nghiệm gaming theo một cách hoàn toàn mới, tự do và đầy tùy biến trên Linux là vô cùng lớn. Bài viết này sẽ cùng bạn khám phá top game hay nhất, đánh giá trải nghiệm và hướng dẫn chi tiết để bắt đầu hành trình chinh phục thế giới game trên Linux.

Danh sách top game phổ biến và phù hợp chơi trên Linux

Một trong những câu hỏi lớn nhất khi chuyển sang Linux là: “Tôi có thể chơi những game gì?”. Câu trả lời chắc chắn sẽ làm bạn ngạc nhiên. Hệ sinh thái game trên Linux vô cùng đa dạng, từ các game được hỗ trợ chính thức đến hàng ngàn tựa game Windows có thể chạy mượt mà nhờ các công cụ thông minh.

Top game native trên Linux

Game native là những tựa game được nhà phát triển xây dựng và phát hành phiên bản chính thức dành riêng cho Linux. Đây là lựa chọn lý tưởng nhất vì chúng đảm bảo tính tương thích và hiệu suất tối ưu mà không cần qua bất kỳ lớp giả lập nào. Trải nghiệm “cắm và chạy” của game native thực sự hoàn hảo, giúp bạn tập trung hoàn toàn vào cuộc chơi.

Một số cái tên tiêu biểu trong danh mục này bao gồm:

• Counter-Strike: Global Offensive (CS:GO): Tựa game bắn súng góc nhìn thứ nhất (FPS) huyền thoại của Valve chạy cực kỳ mượt mà trên Linux. Cộng đồng đông đảo và hiệu suất ổn định giúp nó trở thành lựa chọn hàng đầu cho các game thủ yêu thích thể loại đối kháng.
• Dota 2: Một tượng đài khác của Valve trong thể loại MOBA. Dota 2 trên Linux mang lại trải nghiệm tương đương với phiên bản Windows, từ đồ họa cho đến hiệu năng, đảm bảo những trận combat đỉnh cao không bị gián đoạn.
• Terraria: Tựa game phiêu lưu, sinh tồn trong thế giới 2D đầy màu sắc này có một phiên bản native hoàn hảo cho Linux. Bạn có thể thỏa sức sáng tạo, xây dựng và chiến đấu mà không gặp bất kỳ trở ngại nào.
• Stardew Valley: Game nông trại nhẹ nhàng nhưng cực kỳ gây nghiện này cũng là một game native xuất sắc, mang lại những giờ phút thư giãn tuyệt vời trên hệ điều hành mã nguồn mở.

Ưu điểm lớn nhất của game native là sự ổn định và hiệu suất được tối ưu hóa trực tiếp cho phần cứng và hệ điều hành, giúp giảm thiểu rủi ro gặp lỗi và mang lại tốc độ khung hình (FPS) cao nhất.

Top game chạy trên Linux nhờ công cụ hỗ trợ (Proton, Wine)

Điều gì sẽ xảy ra nếu tựa game yêu thích của bạn không có phiên bản native cho Linux? Đừng lo lắng, đây là lúc các công cụ hỗ trợ như Proton và Wine tỏa sáng. Proton, được phát triển bởi Valve và tích hợp sẵn trong Steam, là một lớp tương thích cho phép chạy các game Windows trên Linux một cách liền mạch, đôi khi chỉ bằng một cú nhấp chuột.

Nhờ Proton, kho game của bạn trên Linux được mở rộng ra hàng ngàn tựa game bom tấn. Bạn có thể dễ dàng kiểm tra mức độ tương thích của một game cụ thể trên trang web ProtonDB, nơi cộng đồng game thủ chia sẻ kinh nghiệm và các bản vá lỗi.

Các tựa game Windows phổ biến có thể chơi tốt trên Linux nhờ Proton:

• The Witcher 3: Wild Hunt: Siêu phẩm nhập vai thế giới mở này chạy đáng kinh ngạc trên Linux. Với Proton, bạn có thể đắm chìm vào cuộc phiêu lưu của Geralt với hiệu suất ấn tượng.
• Cyberpunk 2077: Dù yêu cầu cấu hình cao, thành phố đêm Night City vẫn có thể được khám phá mượt mà trên Linux. Cộng đồng đã tìm ra nhiều cách tối ưu để bạn có trải nghiệm tốt nhất.
• Grand Theft Auto V (GTA V): Một trong những tựa game bán chạy nhất mọi thời đại cũng hoạt động trơn tru thông qua Proton, cho phép bạn quậy phá trong thế giới rộng lớn của Los Santos.
• Elden Ring: Bom tấn đoạt giải Game của năm cũng được xếp hạng Vàng trên ProtonDB, nghĩa là nó chạy hoàn hảo sau một vài tinh chỉnh nhỏ.

Ưu điểm:

• Truy cập vào thư viện game Windows khổng lồ.
• Cài đặt và thiết lập đơn giản ngay trong Steam.

Nhược điểm:

• Một số game có thể gặp lỗi nhỏ hoặc yêu cầu tinh chỉnh.
• Các game có hệ thống chống gian lận (anti-cheat) phức tạp đôi khi không tương thích.
• Hiệu suất có thể thấp hơn một chút so với chạy native trên Windows, dù không phải lúc nào cũng vậy.

Đánh giá trải nghiệm chơi game trên Linux

Chuyển sang một hệ điều hành mới để chơi game luôn đi kèm với những câu hỏi về hiệu suất, sự ổn định và các công cụ hỗ trợ. Vậy, trải nghiệm thực tế khi chơi game trên Linux sẽ như thế nào?

Hiệu suất và tính ổn định khi chơi game trên Linux

Một trong những lầm tưởng phổ biến là chơi game trên Linux luôn cho hiệu suất kém hơn Windows. Thực tế phức tạp và thú vị hơn nhiều. Đối với các game native sử dụng API đồ họa Vulkan, hiệu suất trên Linux đôi khi còn vượt trội so với Windows, nhờ vào khả năng quản lý tài nguyên gọn nhẹ của hệ điều hành.

Tuy nhiên, khi chơi game Windows qua lớp tương thích Proton, hiệu suất có thể giảm nhẹ, khoảng 5-10% tùy thuộc vào game và cấu hình phần cứng. Dù vậy, với những cỗ máy hiện đại, sự chênh lệch này gần như không thể nhận thấy. Điều quan trọng nhất ảnh hưởng đến hiệu suất chính là driver đồ họa. Việc cài đặt đúng và cập nhật driver mới nhất cho card đồ họa NVIDIA hoặc AMD là yếu tố then chốt để đảm bảo tốc độ khung hình mượt mà và ổn định.

Về tính ổn định, Linux thực sự tỏa sáng. Hệ thống ít bị ảnh hưởng bởi các phần mềm chạy nền, bloatware hay các bản cập nhật đột ngột làm gián đoạn cuộc chơi. Một khi bạn đã thiết lập xong, hệ thống của bạn sẽ hoạt động bền bỉ, cho phép bạn tập trung hoàn toàn vào game.

Các công cụ hỗ trợ và cộng đồng game thủ Linux

Hệ sinh thái gaming trên Linux không chỉ có hệ điều hành. Nó được xây dựng dựa trên các công cụ mạnh mẽ và một cộng đồng đầy nhiệt huyết. Đây chính là những yếu tố giúp trải nghiệm của bạn trở nên dễ dàng và thú vị hơn.

• Steam Proton: Như đã đề cập, đây là công cụ thay đổi cuộc chơi. Tích hợp sẵn trong Steam, nó tự động xử lý mọi thứ để bạn có thể cài đặt và chơi game Windows chỉ với một cú nhấp chuột. Bạn thậm chí có thể chọn các phiên bản Proton khác nhau để tối ưu cho từng game cụ thể.
• Lutris: Đây là trình quản lý game tất cả trong một. Lutris cho phép bạn cài đặt và quản lý game từ nhiều nguồn khác nhau như GOG, Epic Games Store, Humble Bundle và cả các game cũ chạy trên giả lập. Nó cung cấp các kịch bản cài đặt (install scripts) được cộng đồng tạo ra, giúp tự động hóa quá trình thiết lập phức tạp.
• Wine: Là công nghệ nền tảng đằng sau Proton và Lutris, Wine Is Not an Emulator cho phép bạn chạy trực tiếp các ứng dụng Windows trên Linux. Dù việc sử dụng Wine độc lập đòi hỏi nhiều kiến thức kỹ thuật hơn, nó mang lại sự linh hoạt tối đa cho những người dùng chuyên sâu.

Bên cạnh công cụ, cộng đồng game thủ Linux là một tài sản vô giá. Các diễn đàn như Reddit (r/linux_gaming), các trang web như ProtonDB và GamingOnLinux luôn sẵn sàng hỗ trợ. Bất cứ khi nào gặp sự cố, gần như chắc chắn đã có người khác gặp phải và tìm ra cách giải quyết. Sự chia sẻ và giúp đỡ lẫn nhau chính là sức mạnh của cộng đồng mã nguồn mở.

Hướng dẫn cài đặt và chạy game trên Linux

Bây giờ, hãy cùng đi vào phần thực hành. Việc thiết lập để chơi game trên Linux thực ra đơn giản hơn bạn nghĩ, đặc biệt là với các công cụ hiện đại.

Cài đặt Steam và sử dụng Proton

Steam là cánh cổng đơn giản nhất để bước vào thế giới game trên Linux. Hầu hết các bản phân phối Linux (như Ubuntu, Mint, Pop!_OS) đều có sẵn Steam trong kho ứng dụng (Software Center).

Bước 1: Cài đặt Steam

• Cách dễ nhất: Mở “Software Center” (Cửa hàng ứng dụng) của bạn, tìm kiếm “Steam” và nhấn “Install”.
• Dùng Terminal (cho Ubuntu/Debian): Mở Terminal và gõ lệnh: sudo apt update && sudo apt install steam

Bước 2: Kích hoạt Proton (Steam Play)
Sau khi cài đặt và đăng nhập vào Steam, bạn cần bật tính năng Steam Play để có thể chơi các game Windows.
1. Ở góc trên bên trái, nhấp vào “Steam” -> “Settings” (Cài đặt).
2. Trong cửa sổ mới, tìm đến mục “Steam Play” ở cột bên trái.
3. Tích vào ô “Enable Steam Play for supported titles” (đã bật mặc định).
4. Quan trọng hơn, hãy tích vào ô “Enable Steam Play for all other titles”.
5. Trong menu thả xuống bên dưới, bạn có thể chọn phiên bản Proton mới nhất (thường là lựa chọn tốt nhất).
6. Nhấn “OK” và khởi động lại Steam.

Từ bây giờ, thư viện Steam của bạn sẽ hiển thị cả các game Windows, và nút “Install” sẽ xuất hiện như bình thường. Steam sẽ tự động tải và cấu hình Proton khi bạn cài đặt game.

Hướng dẫn dùng Lutris và Wine để chơi game

Đối với các game không có trên Steam, Lutris là người bạn đồng hành tốt nhất của bạn.

Bước 1: Cài đặt Lutris
Tương tự Steam, bạn có thể tìm Lutris trong Software Center. Hoặc sử dụng Terminal (cho Ubuntu/Debian):

sudo add-apt-repository ppa:lutris-team/lutris
sudo apt update
sudo apt install lutris

Bước 2: Thêm game vào Lutris
1. Truy cập trang web lutris.net.
2. Tìm kiếm tựa game bạn muốn cài đặt (ví dụ: một game từ GOG hoặc Epic Games).
3. Trên trang của game, bạn sẽ thấy các kịch bản cài đặt (install scripts) do cộng đồng đóng góp. Hãy chọn một kịch bản có đánh giá tốt.
4. Nhấp vào nút “Install”, trình duyệt sẽ hỏi bạn có muốn mở liên kết bằng Lutris không. Hãy đồng ý.
5. Lutris sẽ tự động mở ra và hướng dẫn bạn qua các bước cài đặt. Nó sẽ tự tải Wine, các thành phần cần thiết và cấu hình mọi thứ cho bạn.

Sử dụng Wine đơn lẻ:
Đây là phương pháp dành cho người dùng nâng cao muốn chạy một file `.exe` độc lập.
1. Cài đặt Wine qua Terminal: sudo apt install wine64
2. Sau khi cài đặt, bạn có thể chạy một file thực thi bằng lệnh: wine ten_file.exe
Phương pháp này đòi hỏi nhiều tinh chỉnh thủ công hơn nhưng cho phép bạn kiểm soát hoàn toàn môi trường chạy game.

Những lưu ý và mẹo khi chơi game trên Linux

Để có trải nghiệm chơi game tốt nhất, việc tối ưu hóa hệ thống là rất quan trọng. Dưới đây là một số mẹo và lưu ý bạn không nên bỏ qua.

Cập nhật driver đồ họa và phần mềm hỗ trợ

Đây là yếu tố quan trọng nhất quyết định hiệu suất game. Driver lỗi thời hoặc không tương thích có thể gây ra tình trạng giật, lag hoặc thậm chí không thể khởi động game.

• Đối với card NVIDIA: Bạn nên sử dụng driver độc quyền (proprietary) của NVIDIA. Trên các bản phân phối dựa trên Ubuntu, bạn có thể cài đặt dễ dàng qua ứng dụng “Additional Drivers” (Trình điều khiển bổ sung). Luôn chọn phiên bản driver mới nhất được đề xuất.
• Đối với card AMD/Intel: Driver mã nguồn mở Mesa thường được cài đặt sẵn và hoạt động rất tốt. Hãy đảm bảo hệ thống của bạn luôn được cập nhật để nhận phiên bản Mesa mới nhất, vì nó được cải tiến liên tục và mang lại những cải thiện hiệu suất đáng kể.

Luôn giữ cho hệ điều hành, Steam, Lutris và các phần mềm hỗ trợ khác ở phiên bản mới nhất để đảm bảo tính tương thích và nhận được các bản vá lỗi kịp thời.

Tối ưu hiệu suất và xử lý lỗi phổ biến

Ngay cả khi đã có driver tốt nhất, một vài tinh chỉnh nhỏ có thể tạo ra sự khác biệt lớn.

• Sử dụng Gamemode: Đây là một công cụ nhỏ do Feral Interactive phát triển, giúp tự động tối ưu hóa hệ thống của bạn khi chạy game (ví dụ: ưu tiên CPU, I/O). Cài đặt nó qua Terminal (sudo apt install gamemode) và Steam/Lutris sẽ tự động sử dụng nó khi bạn khởi động game.
• Chọn đúng phiên bản Proton: Nếu một game gặp sự cố, hãy thử chuyển sang một phiên bản Proton khác trong phần cài đặt của game đó trên Steam (Properties -> Compatibility). Đôi khi, một phiên bản cũ hơn hoặc phiên bản tùy chỉnh như Proton-GE (GloriousEggroll) lại hoạt động tốt hơn.
• Thiết lập trong game: Trong phần cài đặt đồ họa của game, nếu có tùy chọn giữa DirectX và Vulkan, hãy ưu tiên chọn Vulkan. Vulkan là một API đồ họa hiện đại, hoạt động cực kỳ hiệu quả trên Linux. Tham khảo thêm về Kernel Linux để hiểu cách tối ưu hệ thống.
• Xử lý lỗi lag hoặc crash: Nếu game bị treo hoặc hiệu suất kém, hãy kiểm tra các tiến trình chạy nền không cần thiết. Đồng thời, hãy truy cập ProtonDB để xem những người chơi khác đã giải quyết vấn đề tương tự như thế nào. Thông thường, họ sẽ chia sẻ các tùy chọn khởi động (launch options) hoặc các bản vá lỗi hữu ích.

Các vấn đề phổ biến và cách khắc phục

Dù đã có nhiều cải tiến, đôi khi bạn vẫn có thể gặp phải một số sự cố. Đừng nản lòng, hầu hết các vấn đề đều có cách giải quyết.

Game không chạy hoặc gặp lỗi khởi động

Đây là vấn đề thường gặp nhất, đặc biệt với các game mới phát hành.

• Kiểm tra ProtonDB: Đây là bước đầu tiên và quan trọng nhất. Truy cập protondb.com và tìm kiếm game của bạn. Cộng đồng sẽ cho bạn biết game có chạy được không, cần phiên bản Proton nào và có cần các bước thiết lập đặc biệt hay không.
• Thử phiên bản Proton khác: Trong Steam, chuột phải vào game -> Properties -> Compatibility -> Tích vào “Force the use of a specific Steam Play compatibility tool” và chọn một phiên bản khác từ danh sách. Proton Experimental hoặc một phiên bản Proton-GE mới nhất thường là những lựa chọn tốt để thử.
• Xóa Prefix của game: Đôi khi, các file cấu hình của game bị lỗi. Bạn có thể xóa chúng để Proton tạo lại từ đầu. Tìm thư mục prefix của game trong ~/.steam/steam/steamapps/compatdata/ (mỗi game có một ID riêng) và xóa thư mục đó. Lưu ý, việc này có thể làm mất file save của game nếu nó không được lưu trên cloud.
• Cập nhật hệ thống: Đảm bảo hệ thống và driver của bạn đã được cập nhật lên phiên bản mới nhất. Một bản cập nhật nhỏ có thể vá lỗi tương thích quan trọng.

Lỗi đồ họa hoặc hiệu suất thấp

Nếu game chạy được nhưng gặp vấn đề về hình ảnh hoặc tốc độ khung hình, bạn có thể thử các cách sau:

• Cập nhật driver đồ họa: Luôn nhắc lại điều này vì nó thực sự quan trọng. Driver mới thường đi kèm với các bản vá và tối ưu hóa cho các game mới nhất.
• Điều chỉnh thiết lập đồ họa trong game: Hãy thử giảm chất lượng đồ họa, tắt các hiệu ứng nâng cao như Ray Tracing (vốn chưa được hỗ trợ tốt trên Linux). Chuyển đổi giữa chế độ Fullscreen (Toàn màn hình) và Borderless Windowed (Cửa sổ không viền) đôi khi cũng có thể giải quyết vấn đề.
• Sử dụng FSR/DLSS: Nếu game hỗ trợ AMD FidelityFX Super Resolution (FSR) hoặc NVIDIA DLSS, hãy bật chúng lên. Đây là các công nghệ nâng cấp hình ảnh giúp tăng FPS đáng kể mà không làm giảm chất lượng hình ảnh quá nhiều. Proton đã hỗ trợ tốt cả hai công nghệ này.
• Kiểm tra Shader Cache: Steam thường tải trước các shader được biên dịch sẵn để giảm tình trạng giật hình (stuttering) trong game. Hãy đảm bảo tùy chọn này được bật trong cài đặt Steam. Nếu bạn vẫn gặp stuttering, hãy chờ một lúc khi mới vào game để hệ thống biên dịch xong shader.

Những nguyên tắc và mẹo hay khi chơi game trên Linux

Để hành trình gaming trên Linux của bạn luôn suôn sẻ và thú vị, hãy ghi nhớ một vài nguyên tắc vàng sau đây.

• Luôn cập nhật hệ điều hành và phần mềm hỗ trợ: Đây là nguyên tắc quan trọng nhất. Một hệ thống cập nhật không chỉ an toàn hơn mà còn đảm bảo bạn đang sử dụng các phiên bản phần mềm (như Mesa, Proton, Wine) mới nhất, vốn liên tục được cải thiện để tăng cường hiệu suất và tính tương thích.
• Ưu tiên game native nếu cần hiệu suất tối ưu: Nếu một tựa game có cả phiên bản native và có thể chạy qua Proton, phiên bản native gần như luôn là lựa chọn tốt hơn để có trải nghiệm ổn định và hiệu suất cao nhất.
• Tận dụng sức mạnh của cộng đồng: Đừng ngại tìm kiếm sự giúp đỡ. Các diễn đàn, trang web như ProtonDB, và các nhóm cộng đồng là những nguồn tài nguyên vô giá. Trước khi bạn vật lộn với một lỗi nào đó, rất có thể ai đó đã tìm ra giải pháp và sẵn lòng chia sẻ.
• Không cài đặt phần mềm từ nguồn không rõ ràng: Để giữ cho hệ thống của bạn ổn định và an toàn, hãy luôn cài đặt phần mềm từ các kho ứng dụng chính thức, Steam, Lutris hoặc trang web của nhà phát triển. Tránh chạy các kịch bản hoặc phần mềm không rõ nguồn gốc có thể gây hại cho hệ thống.
• Sao lưu dữ liệu quan trọng: Dù Linux rất ổn định, việc thử nghiệm với các cấu hình và phần mềm mới đôi khi có thể gây ra sự cố. Hãy tập thói quen sao lưu các dữ liệu quan trọng, bao gồm cả file save game nếu chúng không được đồng bộ hóa trên cloud.

Kết luận

Hành trình khám phá thế giới game trên Linux giờ đây đã rộng mở và hấp dẫn hơn bao giờ hết. Linux không còn là một sân chơi chỉ dành cho số ít mà đã thực sự trở thành một nền tảng mạnh mẽ, ổn định và đầy tiềm năng cho cộng đồng game thủ. Nhờ sự phát triển của các công cụ như Steam Proton và sự nỗ lực không ngừng của cộng đồng mã nguồn mở, rào cản giữa Linux và các tựa game bom tấn đang dần bị xóa bỏ.

Danh sách top game native cùng với hàng ngàn tựa game Windows chạy mượt mà qua Proton đã mang đến một thư viện game phong phú, đáp ứng mọi sở thích. Mặc dù việc cài đặt và tối ưu ban đầu có thể đòi hỏi một chút kiên nhẫn, nhưng trải nghiệm chơi game ổn định, mượt mà và hoàn toàn làm chủ hệ thống của mình là một phần thưởng xứng đáng.

Bùi Mạnh Đức khuyến khích bạn hãy mạnh dạn thử nghiệm và bắt đầu hành trình chơi game trên Linux. Đừng ngần ngại tham gia vào cộng đồng, đặt câu hỏi và chia sẻ kinh nghiệm của chính mình. Chắc chắn bạn sẽ tìm thấy nhiều điều thú vị trên nền tảng tuyệt vời này. Hãy đón đọc các bài viết tiếp theo để tìm hiểu sâu hơn về các hướng dẫn nâng cao và đánh giá game chi tiết trên Linux nhé!